1908 ve 1913 Yılları Arası Değerlendirme
1908 ve 1913’ten daha ileri bir tarih olan 1918 yılı İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin damgasını vurduğu yıllardır. Bu cemiyet 1908 sonrası en önemli siyasi örgütlenmelerden birisi hatta birincisidir. 1908 ila 1913 yılları için İttihat ve Terakki’nin dönemi yani ‘denetleme iktidarı’ yıllarıdır. Her ne kadar İttihat ve Terakki iktidar partisi seviyesinde bulunsa bile hükümet olamamış kendisini iktidara taşıyamamıştı. Bu denetleme iktidarı için hükümette yaşanan değişikliklerde olan etkisi, meclis ve halk üzerindeki baskısı gitgide nam yapmış ve kendisini hissettirmeye başlamıştır. Bu dönemin gençlerini, mekteplilerini, demokrat zihniyetli bireylerini bir araya toplamayı başarmıştır. Bu bakımdan elinde bulundurduğu insan bakımından oldukça zengindir. Bu insanların temel bakışları açısı Türklük üzerineydi. 31 Mart Vakası olarak bilinen 12-13 Nisan 1909’da ortaya çıkan isyan hareketi, liberal ve İslâmcı muhalefetin işbirliğinin neticesidir ve doğrudan bu tarih arasındaki gelişmelerle doğru orantılıdır. Netice itibariyle 31 Mart ayaklanması ile II. Abdulhamid tahttan indirilmiş, Meclis-i Mebusan’ı denetim altına almak isteyen İttihat ve Terakki ise 1912’de Meclis’i feshetmiştir. Aynı yıl içerisinde yapılan seçimler ise ‘sopalı seçimler’ olarak bilinmektedir. İttihat ve Terakki’nin mecliste ve ülke yönetiminde giderek ön plana çıktığını ve kendisi dışındaki fonksiyonları baskıladığı anlaşılmaktadır. İttihat ve Terakki hükümette pek çok istikrarsızlıklar, pek çok savaşlar yaşadı ve bir nevi zamanla kendisini feshetti.
