Avcı Toplayıcı Toplumdan Yerleşik Yaşama
İlgili yazı İnsanlık Tarihi dersinin ders konularından birisidir. 3. Sınıf Güz döneminde yani 2020 yılında yazılmıştır. Dersimin hocası Prof. Dr. Hakan Mehmet Kiriş’e de saygılarımı sunuyorum. Yazıda kendisinin anlatımlarından ve en aşağıdaki kaynakçalardan istifade edilmiştir.
Bitkilerin tanınmaya başlaması, hayvanların evcilleştirildiği zamanlarda ilk köylü-çiftçi- çoban toplumların ortaya çıkması ile insanoğlunun iktisadi olarak değişimi tam anlamıyla başlamış oluyordu. İnsanoğlu ilk başlarda avlanarak veya karınlarını doyurabilmek için bir şeyler toplayarak bir yerden diğer yere göçmek durumunda kalıyordu. Kurulu bir düzenlerinin olmaması nedeniyle besin toplayacıları olarak yaşamaları gerekiyordu. Onları yerleşik olarak bir alanda tutabilecek ellerinde herhangi gerekçeleri yoktu. Konar-göçer olmaları nedeniyle sürekli yer değiştirmek durumundaydılar. Bu sebepten ötürü de grup veya topluluk olarak bir araya gelemediler. Örgütlü bir yaşamdan uzak kalmayı istemelerinin sebebi yiyeceklerini bir diğeriyle paylaşmak istememeleridir. Bir araya gelmeleri durumunda beslenemeyecekleri düşüncesi onlara göre daha geçerli bir sebeptir. Yerleşik köyleri olmaması onları mağaralarda ve açık havalarda yaşamlarını idame ettirmelerini tetikledi. Dolayısıyla işledikleri hayvan derisi dışında eşyaları yoktu. (Geçmişten bu güne kalan eşyalar neticesinde bu yorumu yapabiliyoruz.) Onların düşündükleri genelde yiyecek, korunma ve ölüm ile karşılaştıklarında ölülerini nereye gömecekleri üzerineydi. Açıkcası diğer durumları düşünecek zamanları yoktu denilse daha yerinde olacaktır. Avcı toplayıcı bireylerin genel olarak yaşantısı bu şekildeydi. Bu alan üzerine araştırma yapan akademisyenlere göre bu dönemde yaşayan insanlar birer hayvan gibi yaşamaktaydı. Buna ise şuradan ulaşabiliriz: insanların bahsettiğimiz dönemde sadece yiyecek, tehlikelere karşı korunması gerekliliği hayvanların günümüz dünyasında bile değişmeyen özelliklerinden bir kaçıdır. Besin üretiminin başlamasıyla birlikte hayvanlar canlı olarak saklanmaya ve tahıllar ise depolanmaya başlamıştı. Hayvanlarının olması ve tahılları depolamaları onların göçebe olmalarının bir noktada sonunu getirdi. Artık onları sabit bir noktada tutacak göç etmemeleri için geçerli bir sebepleri vardı. Daha iyi korunabilmeleri ve hayvanları ile yiyeceklerini saklayabilmeleri için daha kalıcı konutlar yapmaya başlamışlardır. Besinin yetiştirilmesi ve hayvan beslenilmesi onların köy biçiminde örgüt kurmasını kolaylaştırdı. Hep bir arada yaşamaları bu eskisi gibi düşünmediklerinin bir göstergesidir. İnsanların yiyecek telaşesi giderilmiş haliyle insanlar daha güçlü hâle gelmişler.
Bunların etkisiyle çocuk sayısında artış gözlenmiş bunun etkisiyle köyler gitgide büyüme eğilimi göstermiştir. Bir yandan hayvanlarını otlatıyorlar diğer yandan tarladaki işlere yardım ediyorlardı. Hasatın kaldırılması ile eski alışkanlıkları olan avlanma faaliyetini yerine getirmek üzere ava çıkıyorlardı. Çobanlık, çiftçilik ve avcılık dışında değişik işler yapmak için bol zamanlardı vardır. Bu boş zamanlarını doğayı tanımak için geçirdiler ve toprak ile çanak çömlek yapmaya, lifler ile kumaşları dokumaya, çeşitli yeni aletler yapmaya başlamışlardı. Bunları takas ederek karşılığında yiyecek almaya bile başladılar. Bu boş zamanlarını zaanat öğrenerek geçiren insanlar karşı karşıya kaldıkları zorlukları bir bir aşıyorlar, insanlar yavaş yavaş doğaya hakim olmaya başlıyorlardı. Diğer yandan insanların bir araya gelip köyleri oluşturmaları sorunlar meydana getirmiş bundan dolayı kurallara ihtiyaç duyulmuş. Bu kuralların hangi durumlarda geçerli olacağını ise köy başkanı/hakem karar vermeye başlamış. İnsanlığın anlattığımız bu son noktaya gelme sebepleri, hayvanları avlamak yerine evcilleştirmek ve bitkileri daha iyi tanımak için onları gözlemlemek olduğu kesindir. Ancak yine de bu geçiş evresi hakkında kaynakların az olması nedeniyle ulaşacağımız bilgi de kaynakların az olması ile doğru orantılı. Sabanın ortaya çıkılması veya bulunması ile tarımda ciddi bir verim artışı yaşanmıştır. Herhangi bir çiftçinin gün içerisinde yapabileceği çapayı saban sayesinde çok kısa bir sürede tamamlanabilme olanağı sağlandı. Yukarıda da belirttiğimiz gibi insanlar çeşitli uğraşlar edindiler, bu gibi girişimler, insanların çeşitli mesleklerle ilgilenmesi zamanlarının bolluğundan kaynaklanmaktadır.
Kaynakça:
Braıdwood, Robert J. Tarih Öncesi İnsanları (İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2008). Sayfa:161-184.
Kırlı, İsmail. Göçebe Çoban Toplumlarda Erken Devlet ve Hukukun Şekillenmesi, (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2019). Sayfa: 62-72
